‘आविष्कार’मध्ये पदव्युत्तर संशोधकांकडून १९१ प्रकल्पांचे सादरीकरण

 

शिवाजी विद्यापीठात आविष्कार संशोधन स्पर्धेच्या ठिकाणी सादर केलेले प्रकल्प पाहण्यासाठी विद्यार्थी-विद्यार्थिनींची झालेली गर्दी.

कोल्हापूर, दि. २१ डिसेंबर: शिवाजी विद्यापीठात सुरू असलेल्या दोनदिवसीय विद्यापीठस्तरीय आविष्कार संशोधन स्पर्धा महोत्सवामध्ये आज दुसऱ्या दिवशी पदव्युत्तर स्तरीय संशोधक विद्यार्थी-विद्यार्थिनींनी आपल्या संशोधन प्रकल्पांचे पोस्टर तसेच मॉडेल्सद्वारे सादरीकरण केले. आज एकूण १९१ संशोधकांनी या महोत्सवात सहभाग नोंदविला. आजच्या महोत्सवामध्ये देखील संशोधकांमधील सामाजिक जाणिवांचे दर्शन त्यांनी संशोधनासाठी निवडलेल्या विषयांमधून घडत होते. दरम्यान, काल झालेल्या स्पर्धेचा निकालही सायंकाळी जाहीर करण्यात आला. त्यामधील अनुक्रमे पहिल्या तीन विजेत्या प्रकल्पांना राज्यस्तरीय स्पर्धेसाठी पाठविण्यात येणार आहे.

शिवाजी विद्यापीठ परिक्षेत्रातील विद्यार्थ्यांमध्ये संशोधनात्मक दृष्टीकोन निर्माण करण्याचे उद्दीष्ट बाळगून दरवर्षी आविष्कार संशोधन महोत्सव आयोजित करण्यात येतो. जिल्हास्तरीय महाविद्यालयीन स्पर्धेच्या फेऱ्यांनंतर विद्यापीठस्तरीय आविष्कार संशोधन स्पर्धा महोत्सव राजमाता जिजाऊसाहेब बहुउद्देशीय सभागृहात पार पडला. रसायनशास्त्र अधिविभागातर्फे महोत्सवाचे संयोजन करण्यात आले.

संशोधकांनी मानव्यशास्त्र, भाषा आणि कला, वाणिज्य, व्यवस्थापन आणि कायदा, शुद्ध विज्ञान, कृषी आणि पशुसंवर्धन, अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान तसेच वैद्यकीय आणि औषधनिर्माण या सहा श्रेणींमध्ये प्रकल्प सादरीकरण केले. यामध्ये मानव्यशास्त्र गटात १७, वाणिज्य, व्यवस्थापन आणि कायदा गटात १९, शुद्ध विज्ञान गटात ५६, कृषी आणि पशुसंवर्धन गटात ३८, अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान गटात १८ आणि वैद्यकीय व औषधनिर्माण गटात ४४ इतक्या प्रकल्पांचे सादरीकरण करण्यात आले. यात विविध वनस्पतींच्या विविध घटकांपासून वेगवेगळ्या प्रकारची औषधे निर्माण करण्यापासून ते वेगवेगळी जैविक पद्धतीने नाश होणारी साधने व वस्तू यांची निर्मिती, जैविक खतनिर्मितीचे नवे पर्याय, उपयुक्त रंगनिर्मिती, सुपर कपॅसिटर निर्मिती, अन्नधान्य निरीक्षण पद्धती इत्यादींपासून ते युवकांमधील आत्महत्यांविषयी शोध, सायबर हल्ल्यांचा व्यापक दुष्परिणाम, भाषिक व्यवहार बदलांवरील समाजमाध्यमांचा प्रभाव अशा अनेक विषयांवरील प्रकल्प मांडण्यात आले. ही सादरीकरणे पाहण्यासाठी केवळ महाविद्यालयीनच नव्हे, तर शालेय विद्यार्थ्यांनीही हजेरी लावली होती.

दरम्यान, महोत्सवात काल झालेल्या पदवीस्तरीय आणि पीएचडी संशोधन स्तरीय सादरीकरण स्पर्धेचा निकाल गटनिहाय अनुक्रमे पुढीलप्रमाणे:-

पदवीस्तरीय स्पर्धा: मानव्यशास्त्र, भाषा आणि कला:- १. भिसे प्रिती राजू (डी.के.ए.ए. महाविद्यालय, इचलकरंजी,) २. माने श्रुती सुरेश (महावीर महाविद्यालय, कोल्हापूर), ३. पाटील अवंती अरविंद (जयसिंगपूर महाविद्यालय, जयसिंगपूर), ४. मुजावर सानिया जफर (विलिंग्डन महाविद्यालय, सांगली), ५. महाजन इंद्रायणी जालंदर (श्रीमती मथुबाई गरवारे कन्या महाविद्यालय, सांगली).

वाणिज्य, व्यवस्थापन आणि कायदा:- १. पिसाळ शर्वरी शैलेंद्र (केबीपी इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट स्टडीज अँड रिसर्च, सातारा) २. गुरव शर्वरी भास्कर (न्यू कॉलेज, कोल्हापूर) ३. सूर्यवंशी सानिया धनाजी (यशवंतराव चव्हाण आर्ट्स कॉलेज, उरूण इस्लामपूर), ४. सावंत रामकृष्ण विवेक (तात्यासाहेब कोरे कॉलेज ऑफ फार्मसी, वारणानगर), ५. गायकवाड रसिका राजेंद्र (विवेकानंद महाविद्यालय, कोल्हापूर).

शुद्ध विज्ञान:- १. श्रीनिवास संचिता अजयकुमार (केआयटी अभियांत्रिकी महाविद्यालय, कोल्हापूर), २. भुजबळ प्रतिक्षा हरीभाऊ (मुधोजी कॉलेज, फलटण), ३. बोरनाईक अनुराधा संजय (देवचंद महाविद्यालय, अर्जुननगर),४. काळे नुपूर आनंदा (विलिंग्डन कॉलेज, सांगली), ५. शिंदे साक्षी सुनिल (दादासाहेब ज्योतीराम गोडसे महाविद्यालय, पलूस).

कृषी आणि पशुसंवर्धन:- १. पाटील विघ्नेश उत्तम (न्यू कॉलेज, कोल्हापूर), २. मुल्ला ताहीर निसार (यशवंतराव चव्हाण सायन्स कॉलेज, कराड) ३.कोंडुसकर रितिका रविंद्र (भारती विद्यापीठ कॉलेज ऑफ फार्मसी, कोल्हापूर) ४. पानसरे जान्हवी यू. (राजारामबापू इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी, साखराळे),  ५. पाटील यश उमेश (राजारामबापू कॉलेज ऑफ फार्मसी, कासेगांव)

अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान:- १. घोईसावरवाडे दीक्षा निवास (न्यू कॉलेज, कोल्हापूर), २. लोकरे प्राची आनंदराव (राजारामबापू कॉलेज ऑफ फार्मसी, कासेगाव), ३. पाटील श्रुती सुहास (कॉलेज ऑफ नॉन-कॉनव्हेशनल व्होकेशनल ऑफ कोर्स फॉर विमेन, कोल्हापूर), ४. पाटील निखिल निशिकांत (संत गजानन महाराज कॉलेज ऑफ इंजिनिअरींग, चिंचेवाडी, गडहिंग्लज), ५. घाडगे पद्मावती प्रमोद (आप्पासाहेब बिरनाळे कॉलेज ऑफ फार्मसी, सांगली).                       

वैद्यकीय आणि औषधनिर्माण:- १. किल्लेदार श्रुती प्रशांत (भारती विद्यापीठ कॉलेज ऑफ फार्मसी, कोल्हापूर), २. सावंत वैष्णवी राजेंद्र (सद्गुरू गाडगे महाराज कॉलेज, कराड), ३. पाटील ऋषीकेश सुनिल (अरविंद गवळी कॉलेज ऑफ फार्मसी, सातारा), ४. माने स्वप्नील संपत (वासंतीदेवी पाटील इन्स्टिट्यूट ऑफ फार्मसी, कोडोली), ५. गडकरी अफताब मेहबूब (राजर्षी छत्रपती शाहू कॉलेज, कोल्हापूर).

पीएचडी संशोधनस्तरीय स्पर्धा: मानव्यशास्त्र, भाषा आणि कला:- १. कांबळे निलम बाळकृष्ण (डी.पी. भोसले कॉलेज, कोरेगाव), २. चौगुले किरण माणिकराव (यशवंतराव चव्हाण कॉलेज, उरूण इस्लामपूर), ३. बुद्धनवार सुनिल श्रीशैल्य (बळवंत कॉलेज, विटा).

शुद्ध विज्ञान:- १. चौगुले ऋतुजा दत्तात्रय (भारती विद्यापीठाचे कॉलेज ऑफ फार्मसी, कोल्हापूर), २.  माळी किरण कुमार (गव्हर्नमेंट कॉलेज ऑफ फार्मसी, कराड), ३. इनामदार फरिदा रफिक (कस्तुरबाई वालचंद कॉलेज, सांगली), ४. देशमुख पूजा मोहन (गव्हर्नमेंट कॉलेज ऑफ फार्मसी, कराड), ५. भोसले अनिकेत दत्तात्रय (लालबहादूर शास्त्री कॉलेज, सातारा).

कृषी आणि पशुसंवर्धन:- १. वखारिया रोहन रजनीकांत (राजारामबापू कॉलेज ऑफ फार्मसी, कासेगाव), २. मुरगुडे मनिषा माणिक (राजारामबापू कॉलेज ऑफ फार्मसी, कासेगाव), ३. दहिवडे ललिता कमलाकर (भारती विदयापीठ कॉलेज ऑफ फार्मसी, कोल्हापूर), ४. डोंगरे प्रतीक्षा माणिक (जीवरसायनशास्त्र अधिविभाग, शिवाजी विदयापीठ, कोल्हापूर), ५. शिंदे सुनिता सखाराम (तात्यासाहेब कोरे कॉलेज ऑफ फार्मसी, वारणानगर).

अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान:- १. चौगुले आण्णासाहेब महावीर (शिवाजी विदयापीठ, कोल्हापूर), २. शीद शुभांगी (राजारामबापू कॉलेज ऑफ फार्मसी, कासेगाव) ३. गिरीगोसावी शुभम तानाजी (भूगोल अधिविभाग, शिवाजी विदयापीठ, कोल्हापूर), ४. शेळके अभिजित श्रीमंत (लालबहादूर शास्त्री कॉलेज, सातारा)

वैद्यकीय आणि औषधनिर्माण:- १. नेर्लेकर निशा अरुण (जैवरसायनशास्त्र अधिविभाग, शिवाजी विद्यापीठ, कोल्हापूर), २. धरणगुत्तीकर व्यंकटेश रविंद्र (राजारामबापू कॉलेज ऑफ फार्मसी, कासेगाव) ३. देसाई  नेहा दिपक ( अशोकराव माने कॉलेज ऑफ फार्मसी, पेठ वडगाव), ४. कचरे क्रांती शहाजी (रसायनशास्त्र अधिविभाग, शिवाजी विद्यापीठ, कोल्हापूर), ५. डांगे विद्या नामदेव (राजारामबापू कॉलेज ऑफ फार्मसी, कासेगाव).

 

‘बांधावरची झाडे’ निसर्गाकडे पाहण्याचा सद्भाव निर्माण करणारे: डॉ. नंदकुमार मोरे

 डॉ. व्ही.एन. शिंदे यांच्या पुस्तकाचे विद्यापीठात प्रकाशन

विज्ञान लेखक डॉ. व्ही.एन. शिंदे यांच्या 'बांधावरची झाडे' या पुस्तकाचे प्रकाशन करताना शिवाजी विद्यापीठाचे कुलगुरू डॉ. दिगंबर शिर्के. सोबत (डावीकडून) डॉ. मनोहर वासवानी, डॉ. चंद्रकांत लंगरे, डॉ. तृप्ती करेकट्टी, प्र-कुलगुरू डॉ. प्रमोद पाटील, डॉ. नंदकुमार मोरे, डॉ. प्रभंजन माने, डॉ. राजश्री बारवेकर आणि डॉ. शिवाजी जाधव.

कोल्हापूर, दि. २० डिसेंबर: डॉ. व्ही.एन. शिंदे यांचे ‘बांधावरची झाडे’ हे पुस्तक निसर्गाकडे पाहण्याचा सद्भाव निर्माण करणारे आहे, असे प्रतिपादन शिवाजी विद्यापीठाच्या मराठी अधिविभागाचे प्रमुख डॉ. नंदकुमार मोरे यांनी आज येथे काढले.

शिवाजी विद्यापीठाचे कुलसचिव तथा विज्ञान लेखक डॉ. व्ही.एन. शिंदे यांच्या ‘बांधावरची झाडे’ या पुस्तकाचा प्रकाशन सोहळा विद्यापीठाच्या मराठी व इंग्रजी अधिविभागाच्या वतीने आज सायंकाळी व्यवस्थापन परिषद सभागृहात आयोजित करण्यात आला. पुस्तकाचे प्रकाशन कुलगुरू डॉ. दिगंबर शिर्के यांच्या हस्ते करण्यात आले. त्यावेळी पुस्तकाविषयी भाष्य करताना डॉ. मोरे बोलत होते. यावेळी प्र-कुलगुरू डॉ. प्रमोद पाटील प्रमुख उपस्थित होते.

डॉ. मोरे म्हणाले, डॉ. शिंदे यांचे हे पुस्तक निसर्गाकडे पाहण्याची नवी दृष्टी प्रदान करणारे आहे. त्याचप्रमाणे यामध्ये निसर्ग, परिसर विज्ञान, साहित्य, इतिहास, पुराण, मिथके, मानववंशशास्त्र, लोकसाहित्य, भूगोल, वैद्यक, संज्ञाशास्त्र, कृषी, संस्कृती, अन्नसंस्कृती इत्यादी अनेकविध विषयांचा समावेश असल्याने ते मराठी भाषेची साहित्यिक परिभाषा देखील वृद्धिंगत करणारे आहे. कोणा एकाच विषयाच्या साच्यात त्याला बसविणे गैर ठरेल. या पुस्तकाचा लेखक आणि हे पुस्तक या दोहो बाबी शिवाजी विद्यापीठाच्या परिसरात घडलेल्या असल्याने त्याविषयीही एक वेगळा अभिमान वाटतो, असे गौरवोद्गारही त्यांनी काढले.

प्र-कुलगुरू डॉ. प्रमोद पाटील म्हणाले, डॉ. व्ही.एन. शिंदे हे कवीमनाचे भौतिकशास्त्रज्ञ आहेत, हे या पुस्तकाच्या वाचनातून लक्षात येते. कामाचा प्रचंड व्याप असतानाही एकाग्रता, अनेकाग्रता आणि समग्रता या त्रयींच्या संगमातूनच अशा प्रकारची साहित्यिक नवनिर्मिती करणे त्यांना शक्य झाले असावे, असेही ते म्हणाले.

यावेळी आपल्या मनोगतात पुस्तकाची निर्मितीप्रक्रिया डॉ. व्ही.एन. शिंदे यांनी विषद केली. ते म्हणाले, कवीवर्य वसंत आबाजी डहाके यांच्या ‘झाड’ या कवितेमुळे झाडे वाचण्याची प्रेरणा मिळाली आणि ज्येष्ठ साहित्यिक डॉ. राजन गवस यांचे लिहीण्यासाठी प्रोत्साहन लाभले. त्यातून सर्वसामान्य पण राज्याच्या कानाकोपऱ्यात शेताच्या बांधावर आढळणाऱ्या झाडांवर लिहावेसे वाटले. त्यातून हे पुस्तक साकारले.

अध्यक्षीय मनोगतात कुलगुरू डॉ. शिर्के म्हणाले, डॉ. शिंदे हे पर्यावरणाच्या सान्निध्यात रमणारे असल्याने त्या सान्निध्यातूनच त्यांच्या साहित्यनिर्मितीला चालना मिळाली आहे. ‘बांधावरची झाडे’ हे पुस्तक शेतकऱ्याशी वाचकाचे नाते अधिक दृढ करणारे आहे. विविध विद्याशाखांच्या मिलाफातून पर्यावरण संवर्धनाचा संदेश त्यांनी यामध्ये दिला आहे. विज्ञान साहित्याच्या क्षेत्रात डॉ. शिंदे यांनी आता चांगला लौकिक प्राप्त केला आहे. यापुढील काळात अधिक जोमदारपणे त्यांची विज्ञान प्रबोधनाची वाटचाल होत राहावी आणि त्यांच्या हातून दर्जेदार साहित्यकृती निर्माण व्हाव्यात, अशा सदिच्छाही त्यांनी दिल्या.

यावेळी कुलगुरू डॉ. शिर्के यांच्या हस्ते पुस्तकाचे प्रकाशन करण्यात आले. इंग्रजी अधिविभाग प्रमुख डॉ. प्रभंजन माने यांनी स्वागत व प्रास्ताविक केले. डॉ. सुखदेव एकल यांनी सूत्रसंचालन केले, तर अमोल देशमुख यांनी आभार मानले. यावेळी वाणिज्य व व्यवस्थापन विद्याशाखा अधिष्ठाता डॉ. श्रीकृष्ण महाजन, मानव्यशास्त्र विद्याशाखा अधिष्ठाता डॉ. महादेव देशमुख, डॉ. तृप्ती करेकट्टी, डॉ. चंद्रकांत लंगरे, डॉ. राजश्री बारवेकर, डॉ. मनोहर वासवानी, डॉ. शिवाजी जाधव, डॉ. विनोद कांबळे, डॉ. दीपक भादले यांच्यासह इंग्रजी व मराठी विभागाचे संशोधक, विद्यार्थी-विद्यार्थिनी उपस्थित होते.

 

विद्यापीठस्तरीय ‘आविष्कार’मध्ये विद्यार्थ्यांच्या सामाजिक जाणिवांचे प्रतिबिंब

कर्करोगावर उपचारांपासून ते तणाव मापनापर्यंतचे प्रकल्प; ५४ स्टार्टअपसाठीही सादरीकरण

शिवाजी विद्यापीठाच्या राजमाता जिजाऊसाहेब सभागृहात दोनदिवसीय आविष्कार संशोधन महोत्सवाचे उद्घाटन करताना कुलगुरू डॉ. दिगंबर शिर्के. सोबत प्र-कुलगुरू डॉ. प्रमोद पाटील, कुलसचिव डॉ. विलास शिंदे, रसायनशास्त्र अधिविभाग प्रमुख डॉ. कैलास सोनवणे यांच्यासह विद्यापीठाचे अधिष्ठाता, अधिकारी, महोत्सव समन्वयक समिती सदस्य आणि शिक्षक.

शिवाजी विद्यापीठाच्या राजमाता जिजाऊसाहेब सभागृहामध्ये आविष्कार संशोधन महोत्सवांतर्गत मांडलेल्या प्रकल्पांची पाहणी करताना कुलगुरू डॉ. दिगंबर शिर्के, प्र-कुलगुरू डॉ. प्रमोद पाटील, कुलसचिव डॉ. विलास शिंदे, डॉ. डी.एच. दगडे, डॉ. कैलास सोनवणे, डॉ. तानाजी चौगुले, डॉ. श्रीकृष्ण महाजन आदी.

शिवाजी विद्यापीठाच्या राजमाता जिजाऊसाहेब सभागृहामध्ये आविष्कार संशोधन महोत्सवातील सादरीकरणाची पाहणी करण्यासाठी विद्यार्थ्यांची मोठी गर्दी झाली होती.

(आविष्कार संशोधन महोत्सव उद्घाटनाची लघुचित्रफीत)

कोल्हापूर, दि. २० डिसेंबर: शिवाजी विद्यापीठात भरविण्यात आलेल्या दोनदिवसीय विद्यापीठस्तरीय आविष्कार संशोधन स्पर्धा महोत्सवामध्ये विद्यार्थी व संशोधकांमधील सृजनशीलतेबरोबरच सामाजिक जाणिवांचे प्रतिबिंब पडल्याचे दिसून आले. या महोत्सवाचे आज कुलगुरू डॉ. दिगंबर शिर्के यांच्या हस्ते आणि प्र-कुलगुरू डॉ. प्रमोद पाटील व कुलसचिव डॉ. विलास शिंदे यांच्या प्रमुख उपस्थितीत स्पर्धेचे उद्घाटन करण्यात आले.

विद्यापीठाचा विद्यार्थी विकास विभाग आणि रसायनशास्त्र अधिविभाग यांनी स्पर्धेचे संयोजन केले. शिवाजी विद्यापीठ परिक्षेत्रातील विद्यार्थ्यांमध्ये संशोधनात्मक दृष्टीकोन निर्माण करण्याचे उद्दीष्ट बाळगून दरवर्षी आविष्कार संशोधन महोत्सव आयोजित करण्यात येतो. जिल्हास्तरीय महाविद्यालयीन स्पर्धेच्या फेऱ्यांनंतर आज विद्यापीठस्तरीय आविष्कार संशोधन स्पर्धा महोत्सव राजमाता जिजाऊसाहेब बहुउद्देशीय सभागृहात पार पडला. 

सद्यस्थितीत मानवी समुदायाला भेडसावणाऱ्या व्यक्तीगत ते स्थानिक सामाजिक समस्यांवर संशोधनाच्या सहाय्याने पर्याय शोधण्याचा प्रयत्न विद्यार्थी करीत असल्याचे दिसून आले. या स्पर्धेच्या पहिल्या दिवशी आज पदवीस्तरीय ५२ आणि संशोधनस्तरीय ५० अशा एकूण १०२ संशोधक विद्यार्थ्यांनी सहभाग नोंदवून संशोधनपर प्रकल्प, पोस्टर सादर केले. 

पदवी, पदव्युत्तर स्तरीय विद्यार्थी आणि संशोधक अशा तीन स्तरांमध्ये या स्पर्धा वर्गीकृत असून आज पदवीस्तरीय विद्यार्थी आणि संशोधक या दोन गटांतील स्पर्धा झाल्या. मानव्यशास्त्र, भाषा आणि कला, वाणिज्य, व्यवस्थापन आणि कायदा, विज्ञान, कृषी आणि पशुसंवर्धन, अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान तसेच वैद्यकीय आणि औषधनिर्माण या सहा श्रेणींमध्ये विद्यार्थ्यांनी प्रकल्प सादरीकरण केले. त्या १२ मॉडेल्सचाही समावेश होता. विशेष म्हणजे यामधील ५४ प्रकल्पांचे सादरीकरण स्टार्टअपसाठी करण्यात आले.

महोत्सवात सादर करण्यात आलेल्या प्रकल्पांमध्ये अनेक नवोन्मेषी संशोधन प्रकल्पांचा समावेश होता. त्यात नागरिक, शेतकरी यांना भेडसावणाऱ्या विविध समस्यांचे निराकरण करण्यासाठीचे प्रकल्प होते. तणकटापासून जैवप्लास्टीक निर्मिती, मोबाईलवरुन नियंत्रित करता येणारे कृषीरोबोट यंत्र, मोबाईलवरील फिशिंग हल्ला ओळखणारी मशीन लर्निंग यंत्रणा, सुरक्षित कृषीपंपासाठी आरएफआयडी आधारित शॉकरहित चालू-बंद यंत्रणा, शारीरिक तणाव मापन यंत्रणा, अतिसंवेदनशील वीजमापन यंत्र, मूत्रमार्ग संसर्गावर उपचारांसाठी चांदीच्या नॅनोपार्टिकल्सचे हरित संश्लेषण, जैववैद्यकीय उपकरणे, वनस्पतींपासून वेदनाशामक औषधनिर्मिती, फुप्फुसाच्या कर्करोगावर नाविन्यपूर्ण उपचार पद्धती, ड्रॅगन फ्रूटपासून आईस-क्रीम, स्मार्ट वॉटर कन्ट्रोल सिस्टीम, ग्लुटेन फ्री कुकीज, ऑनलाईन बसपास वितरणासाठीचे अॅप, अवजड ट्रेलर्ससाठी हायड्रॉलिक स्टॉपर, रेल्वे अपघातरोधक यंत्रणा, बिलींग यंत्रणासज्ज स्मार्ट शॉपिंग ट्रॉली यांसह भारतीय खाद्यसंस्कृती, द्राक्षशेती उत्पादनवृद्धी, महिला सबलीकरण कायदे, प्रवीण बांदेकर यांच्या साहित्यातील देशीवाद, विटा येथील यंत्रमागावरील वस्त्रोद्योग इत्यादी संशोधन प्रकल्पांचे सादरीकरण करण्यात आले.

विद्यार्थ्यांनी सादर केलेल्या सर्वच प्रकल्पांमध्ये त्यांच्या सामाजिक जाणिवांचे प्रतिबिंब उमटले असून त्यातून समाजाच्या समस्या निराकरणाबरोबरच सर्वसामान्य नागरिक, शेतकरी यांचे जीवन सुखकर आणि आरोग्यदायी बनविण्याची तळमळ दिसून येते, अशी प्रतिक्रिया कुलगुरू डॉ. शिर्के यांनी यावेळी सर्व प्रकल्पांच्या पाहणीनंतर व्यक्त केली. संशोधक विद्यार्थ्यांचे त्यांनी अभिनंदनही केले.

यावेळी वाणिज्य व व्यवस्थापन विद्याशाखा अधिष्ठाता डॉ. श्रीकृष्ण महाजन, मानव्यशास्त्र विद्याशाखा अधिष्ठाता डॉ. महादेव देशमुख, विद्यार्थी विकास मंडळाचे संचालक डॉ. तानाजी चौगुले, इनोव्हेशन, इनक्युबेशन व लिंकेजेस केंद्राचे संचालक डॉ. सागर डेळेकर, रसायनशास्त्र  अधिविभागाचे प्रमुख डॉ. कैलास सोनावणे, समन्वयक डॉ. डी.एच. दगडे, डॉ. डी.एम. पोरे, डॉ. डी.एस. भांगे, डॉ. एस.एन. तायडे, डॉ. के.एम. गरडकर, डॉ. एस.एस. कोळेकर, डॉ. पी.व्ही. अनभुले, डॉ. जी.एस. राशिनकर, डॉ. एस.ए. संकपाळ, डॉ. राहुल माने, डॉ. सोमनाथ पवार यांच्यासह शिक्षक, प्रशासकीय कर्मचारी आणि विद्यार्थी-विद्यार्थिनी मोठ्या संख्येने उपस्थित होते. विविध अधिविभागांतील तसेच महाविद्यालयीन शिक्षकांनी परीक्षक म्हणून काम पाहिले.

उद्या २४५ हून अधिक संशोधक विद्यार्थ्यांचा सहभाग

दरम्यान, आविष्कार महोत्सवांतर्गत उद्या, शनिवारी (दि. २१) पदव्युत्तर स्तरीय स्पर्धा सादरीकरण होणार असून यामध्ये २०८ पोस्टर तसेच ३८ प्रकल्पांच्या मॉडेल्सचे सादरीकरण संशोधक विद्यार्थी करणार आहेत.

बांगलादेश निर्मितीने नव्या भू-राजकारणाची सुरवात: डॉ. यशवंतराव थोरात

 

शिवाजी विद्यापीठात आयोजित विशेष व्याख्यानात बोलताना ज्येष्ठ विचारवंत डॉ. यशवंतराव थोरात. समोर उपस्थित श्रोते.

(डॉ. यशवंतराव थोरात यांच्या व्याख्यानाची लघुचित्रफीत)

कोल्हापूर, दि. १३ डिसेंबर: पाकिस्तानशी १९७१चे युद्ध भारताने जिंकले आणि स्वतंत्र बांगलादेशची निर्मिती झाली. ही युद्धाची अखेर होती, मात्र उपखंडातील एका नव्या भू-राजकारणाची सुरवात होती. हे राजकारण आजतागायत सुरू आहे, असे प्रतिपादन ज्येष्ठ विचारवंत डॉ. यशवंतराव थोरात यांनी आज येथे व्यक्त केले.

शिवाजी विद्यापीठाच्या राज्यशास्त्र अधिविभागाच्या वतीने आज ‘भारत-बांगलादेश संबंध’ या विषयावर डॉ. थोरात यांचे विशेष व्याख्यान आयोजित करण्यात आले. त्यावेळी ते बोलत होते. अध्यक्षस्थानी ज्येष्ठ राजकीय विश्लेषक श्रीराम पवार होते, तर राज्यशास्त्र अभ्यास मंडळाचे अध्यक्ष डॉ. रविंद्र भणगे प्रमुख उपस्थित होते.

डॉ. थोरात यांनी सुरवातीला १९७१च्या युद्धाशी संबंधित चित्रफीत दाखवून त्यानंतर आपल्या मांडणीस प्रारंभ केला. सुमारे दीड तासाच्या या व्याख्यानामध्ये त्यांनी भारत-पाकिस्तान तसेच भारत आणि नवनिर्मिती बांगलादेश यांच्यामधील संबंध आणि त्या संबंधांवरील आंतरराष्ट्रीय राजकारणाचा प्रभाव त्याचप्रमाणे दक्षिण आशियातील या घडामोडींचा आंतरराष्ट्रीय राजकारणावर झालेला परिणाम यांचा सर्वसमावेशक वेध घेतला. ते म्हणाले, पाकिस्तानमध्ये झालेल्या १९७०च्या सार्वत्रिक निवडणुकीत झुल्फीकार अली भुट्टो यांना पराभूत करीत पूर्व पाकिस्तानच्या शेख मुजीबूर रहमान यांच्या अवामी लीगने मोठा विजय मिळविला. बांगला नागरिकांचा हा विजय पाकिस्तानला रुचणारा नव्हता. त्यामुळे त्यांना सरकार स्थापन करण्याची संधी नाकारण्यात आली. पाकिस्तानने पूर्व पाकिस्तानमध्ये ऑपरेशन सर्चलाईट राबवित तेथील नागरिकांचे नृशंस हत्याकांड आरंभले, महिलांवर सामूहिक बलात्कार करून हत्या केल्या. लाखोंच्या संख्येने पिडित निर्वासितांचे लोंढे भारतात दाखल होऊ लागले. एकीकडे अन्नधान्याच्या टंचाईला सामोरे जात असलेल्या भारतासमोर ही मोठीच समस्या होती. तरीही या नागरिकांना अन्न, आसरा, वैद्यकीय मदत आदी दिली. मात्र यामुळे भारतावर विचार करण्याची वेळ आली. त्यातून ३ डिसेंबर १९७१ रोजी पाकिस्तानने भारताच्या १२ विमानतळांवर हल्ला केला. ही संधी साधून पंतप्रधान इंदिरा गांधी प्रतिकाराच्या पवित्र्यात गेल्या आणि त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारताने अवघ्या तेरा दिवसांत पूर्व पाकिस्तानचा पाडाव केला आणि स्वतंत्र बांगलादेशची निर्मिती झाली. भारतीय सैन्यासमोर पाकिस्तानच्या सैन्याने आत्मसमर्पण केले. जगाच्या इतिहासातील ही पहिली आणि एकमेव सार्वजनिक शरणागतीची घटना ठरली.

यानंतर जगभरातील भू-राजकीय परिस्थितीचाही डॉ. थोरात यांनी आढावा घेतला. ते म्हणाले, चीन आणि रशिया यांच्या संबंधांमध्ये १९५० पासूनच दुरावा येण्यास सुरवात झाली होती. त्यातून चीन अमेरिकेच्या अधिक जवळ सरकण्याच्या प्रयत्नात होता. त्याचप्रमाणे नेहरूंच्या तिसऱ्या जगाच्या नेतृत्वाचे स्थान मिळविण्याचे स्वप्नही चीन पाहात होता. त्याचवेळी अमेरिका साम्यवादाला विरोध करीत भांडवलदारी व्यवस्थेला बळ देत होता. बाजारकेंद्री धोरणे आखत होता. मित्र राष्ट्रांची संख्या वाढवा, त्यांच्या वाटेला जाणाऱ्यांना संपवा, अशा भूमिकेत शिरली होती. रशियन राष्ट्रसंघाने भारताशी थेट हातमिळवणी केली होती. आधुनिक शस्त्रास्त्रे, लष्करी सामग्री पुरवित होता. संयुक्त राष्ट्रसंघ मात्र केवळ अन्नधान्य, वैद्यकीय मदत पुरवित आपली केवळ चर्चासंघ ही आपली ओळख बळकट करीत होता. या समग्र पार्श्वभूमीवर बांगलादेशचा पराभव पचवू न शकलेला पाकिस्तान अण्वस्त्रनिर्मितीच्या मागे लागला. गवत खाऊ, पण अणूबाँब बनवू, अशी गर्जना भुट्टो करीत होते. यापुढे यदाकदाचित पाकिस्तान युद्धखोरीवर उतरलाच, तर ते चीनच्या पाठबळावरच असेल, हे अगदी स्वच्छ आहे, असेही त्यांनी सांगितले.

अध्यक्षीय मनोगतात श्रीराम पवार म्हणाले, भू-राजकारण हे केवळ युद्धापुरते मर्यादित नसते, तर कायमपणे, सातत्याने जगात उलथापालथ घालत असते. मोठे देश जेव्हा आपले भू-राजकारण खेळत असतात, तेव्हा छोटे देश आपले भू-राजकारण पुढे रेटत ते साधून घेण्याच्या मागे असतात. त्यात यशस्वीही होतात, असा जागतिक इतिहास आहे. याचे बांगलादेश हे उत्तम उदाहरण आहे. माणसाला धर्मापलिकडेही अनेक गोष्टी हव्या असतात. केवळ सैन्यबळावर कोणताही भूभाग ताब्यात ठेवता येऊ शकत नाही, याचीही जगाच्या इतिहासात अनेक उदाहरणे आहेत. बांगलादेशचा कोणताही नेता हा पूर्णांशाने धर्मनिरपेक्ष नव्हता. आपले भू-राजकारण साध्य करून घेण्यासाठी धर्मजाणिवांचा जितका लाभ घेता येईल, तितका त्यांनी घेतला आहे. त्यामधील आक्रमकतेमध्ये कमी-अधिकपणा असू शकतो, हे समजून घ्यायला हवे.

राज्यशास्त्र अधिविभागाचे प्रमुख डॉ. प्रकाश पवार यांनी स्वागत व प्रास्ताविक केले. तर मतीन शेख यांनी आभार मानले. यावेळी बाळ पाटणकर, राजाराम महाविद्यालयाच्या प्राचार्य डॉ. अनिता बोडके, इंग्रजी विभागप्रमुख डॉ. रघुनाथ कडाकणे, डॉ. अश्विनी साळुंखे, डॉ. ऋषीकेश दळवी, दिलीप पवार, शिक्षक, संशोधक विद्यार्थी- विद्यार्थिनी मोठ्या संख्येने उपस्थित होते.